Dolne Łużyce Stroje » Dolne Łużyce

Mapa strojówStrój ŻarStrój Bad MuskauStrój rejonu SchleifeStrój Szprowskiego Lasu

Mapa strojów łużyckich

Poniżej przedstawiono mapę występowania strojów łużyckich na danych terenach.

Żarski strój łużycki

Stroje ludowe Łużyczan zmieniały się w zależności od regionu, w którym były noszone. Łużyce wciśnięte pomiędzy Brandenburgię, Saksonię, Polskę i Czechy nie oparły się wpływom tych krajów. W sumie było dwanaście regionalnych strojów łużyckich, w tym również i żarski. Miały one wiele cech wspólnych, ale także szereg odrębności. Wyraźnie różniły się stroje Łużyc Górnych i Dolnych. Pomimo bezpośredniego sąsiedztwa, ubiór żarski nie jest podobny do stroju z regionu Bad Muskau (Mużakowa), ale bliżej mu do stroju z regionu Sprembergu (Grodk). Jest to również uzasadnienie historyczne, gdyż Spremberg leży na Łużycach Dolnych a Bad Muskau na Górnych.

Stroje męskie były mniej zróżnicowane niż stroje damskie. W wieku XIX i początkach wieku XX coraz rzadziej widywało się dorosłych Serbów w dawnych, słowiańskich sukmanach, suto fałdowanych. Pojawił się sztywny, miejski cylinder, sztywny kołnierzyk i czarny krawat. Noszone były również czarne spodnie wkładane do wysokich skórzanych butów. Takie klasyczne ubiory męskie przetrwały do dnia dzisiejszego i są noszone w różnych regionach Łużyc. Nie tylko kobieta i dziewczyna, ale nawet dziecko wie doskonale, co uchodzi; stosuje się jak najsumienniej i jak najostrożniej do zasad niepisanej umowy, zachowuje się tak, jak uczyła matka i babka, a w tym zakresie decydujący jest wybór wszystkich fragmentów stroju, stosownie do zaistniałej okoliczności. Jest jednak podstawowa zasada dotycząca barw poszczególnych części ubioru.

Kobiety zamężne noszą spódnice w kolorze zielonym, natomiast panny i dziewczęta w kolorze czerwonym i różnych odcieniach fioletu. Niezależnie od koloru na wszystkich spódnicach muszą być naszyte w różnych odległościach dwie czarne aksamitne taśmy, wykańczające doły spódnic. Natomiast starym kobietom nie przystoi już żaden ko-lor, otacza je głęboka czerń, obramowana czystą bielą. Niezależnie od regionu i wieku, stroje łużyckie dzielą się na: Stroje codzienne — to mniej obszerne spódnice, jednobarwne, ciemne fartuchy i skromne czepce, wykończone delikatną koronką; Stroje świąteczne — charakterystycznie pofałdowane spódnice, kolorowe, wzorzyste lub białe fartuchy wykończone bogatą koronką. Fartuch i czepiec musiały ze sobą harmonizować pod względem kolorystyki, wzorów na tkaninie (najczęściej były to motywy kwiatowe). Czepiec wykończony był szeroką i stojącą koronką, ozdobiony kokardą umieszczoną w tyle głowy lub koralikami. Piękno kultury łużyckiej można dostrzec również, na wiejskim weselu. Drużbowie mają przy wysokich cylindrach sute wstęgi i kwiaciaste, po dwa z każdej strony głowy bukieciki, szarfy przewiązane przez piersi i w rękach kolorowe laski. Na głowie panny młodej jest śliczny wieniec, a szyję i piersi zdobią rozmaite korale i świecące paciorki.

W niektórych tylko regionach Łużyc zachowały się oryginalne stroje. Niektóre uległy częściowym zanikom lub zniszczeniom. Niestety nie zachował się również strój żarski. Chcąc zachować piękno kultury łużyckiej, Urząd Miasta w Żarach podjął decyzję o odtworzeniu żarskiego stroju łużyckiego. Wiadomości o tym jak Łużyczanie ubierali się dawniej, pochodzą z różnych źródeł. Najcenniejsze dokumenty, takie jak ubiory lub ich fragmenty, zdjęcia czy opisy są przechowywane w Muzeum Kultury Łużyckiej w Sprembergu oraz w Centrum Kultury Łużyckiej w Schleife (Slepo). Od tych też miejsc zaczęło się gromadzenie informacji. W związku z naszą wizytą w Schleife, przewodniczący Związku Kultury Łużyckiej pan Wolfgang Kotissek zorganizował spotkanie z wykonawcą kolekcji lalek, przedstawiających ubiory łużyckie na różne okazje. Do uszycia tych strojów potrzebna była kolorowa taśma z motywem kwiatowym, charakterystycznym dla regionu Łużyc. Specjalnie dla tych potrzeb sprowadzono ją z Czech. Wyprodukowana jest na bardzo starej maszynie tkackiej. Warunkiem realizacji zamówienia było kupno pięćdziesięciu kilometrów tej wstążki. Jest ona wykorzystywana do zdobienia wszystkich obecnych strojów łużyckich, również żarskiego.

Dużo cennych informacji przekazał nam dr Albrecht Lange z Berlina, który uważany jest za profesjonalistę w dziedzinie kultury łużyckiej. Przez cały czas naszej pracy panowie Kotissek i Lange przesyłali nam różne zdjęcia i informacje chcąc, żeby nasz strój był jak najbardziej zbliżony do oryginału. Wiele praktycznych wskazówek dostarczyły nam zbiory literatury regionalnej, znajdujące się w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Żarach. Wszystkie informacje zdobyte na temat żarskiego stroju łużyckiego, były analizowane na podstawie wielu rozmów i ostatecznie projekt został zaakceptowany.Oczywiście jak w każdym przypadku, gdy mówimy o strojach — nie ma jednoznacznych opinii, gotowych form czy identycznych fasonów. Dlatego też strój ten nie jest jedynym strojem noszonym przez Łużyczan zamieszkałych na naszych terenach. Ubiór ten zawiera w sobie jedynie charakterystyczne elementy, zbliżony fason (możliwie jak najbardziej przypominający dawny strój). Zachowane zostały proporcje określające długości, elementy zdobnicze oraz harmonię kolorów i strukturę tkanin. Składa się on z kilku elementów, które stanowią całość.

SPÓDNICA

Z grubej tkaniny, w kolorze zielonym stanowi obszerną część stroju. Do wykonania jej potrzeba od 6 do 8 metrów tkaniny wg zapisów w literaturze, jest ułożona w bogate fałdy, w talii wykończona paskiem (w celu zachowania węższej linii talii). Dół spódnicy jest wykończony dość charakterystycznym dla tego regionu czarnymi aksamitnymi taśmami — szerszą i węższą. W celu zachowania lepszej układalności dołu spódnicy, wykończono ją taśmą usztywniającą i czarną bortą.

HALKA

Sztywna halka uszyta jest z białego płótna bawełnianego. Dół wykończony jest batystową haftowaną taśmą. W talii wykończona gumą. Dla lepszego podkreślenia linii dołu halka została skrojona z pół-klosza.

Zamiast halki często noszona była druga spódnica w innym kolorze. Halki były również szyte z płótna lnianego.

BLUZKA

Wykonana jest z białego adamaszku. Dekolt wykończony gładko, zapinana ozdobnym zapięciem wykonanym z taśmy galonowej. Charakterystyczny jest prosty, krótki rękaw, wykończony na dole ozdobną wstążką haftowaną z motywem kwiatowym.

GORSECIK

Wykonany z czarnego aksamitu. Przód w gorsecie zdobi haftowana splotem krzyżykowym pasmanteria i duży kwadratowy dekolt. Całość wykończona jest podszewką i zamkiem krytym umieszczonym w tyle gorsetu. Niektóre gorsety były z przodu sznurowane.

CHUSTKA

Zdobniczą rolę w tym ubiorze stanowi chustka, przysłaniająca ramiona. Jest to oryginalna wełniana chustka oczywiście z zachowanym motywem kwiatowym, złożona w trójkąt i wykończona frędzlami dł. Ok. 7cm. Kolor frędzli musi harmonizować z całością stroju. Długość natomiast jest zależna od regionu. Podczas naszej wizyty w Slepo dowiedziałyśmy się, że tamtejsze szwaczki kupują chusty w Polsce na przygranicznych bazarach i ręcznie je wykańczają.

Ze względu na swą charakterystyczną rolę, jaką pełni nakrycie głowy w tymże stroju, wykonanie czepka zajęło bardzo dużo czasu, przemyśleń i akceptacji. Brane pod uwagę były zarówno elementy zdobnicze na czepku, sposób wiązania pod brodą jak i jego wielkość. Wykonany jest z tej samej tkaniny lnianej , z której uszyty jest fartuch. Dodatkowo wzmocniony został od wewnątrz materiałami usztywniającymi oraz taśmą fiszbinową. Elementem zdobniczym jest kokarda z tyłu czepca, sięgająca do połowy pleców oraz koronka bawełniana ułożona wokół czepca.

FARTUCH

Wokół talii łużyczan ka przepasana jest fartuchem lnianym (z tej samej tkaniny, z której wykonany jest czepiec) z delikatnym motywem kwiatowym. Dookoła fartucha doszyta jest bawełniana koronka pleciona. Ważnym również elementem jest pasek w innym kolorze, oddzielający górną i dolną część sylwetki kobiecej i jednocześnie podkreślający talię. Dodatkowe elementy tworzące całość tego stroju, to białe grube rajstopy i charakterystyczne czarne buty z okrągłymi przodami, zapinane klamerką.

Żarski strój łużycki nie jest kopią żadnego innego stroju. Projekt, formy oraz dobór materiałów i dodatków krawieckich jest koncepcją własną autorek tekstu. Wykonanie całości zajęło dwa miesiące wzmożonej pracy, dużo wysiłku, weryfikacji wielu koncepcji, ale przyniosło satysfakcję osobistą.